Utrecht – “N staat voor nucleair, B voor bacterieel en C voor chemisch”. De toon is gezet op de Koude Oorlogroute over vliegbasis Soesterberg. Gids Karen van Leeuwen van het Utrechts Landschap leidt bezoekers in een twee kilometer lange route langs de meest opzienbarende bunkers.
Item voor TV, foto’s en tekst door Ulrike Nagel.
“Deze was dus bedoeld om in te schuilen, mocht er een nucleaire, een bacteriële of een chemische aanval komen”, zegt Karen. “Hier kon je schuilen en was je veilig, dat was vooral bedoeld voor officieren en piloten. Gelukkig is het nooit gebeurd, want dan zouden wij hier niet staan.”
Dit weekend kunnen bezoekers voor het eerst zelfstandig de bunkers op de voormalige vliegbasis Soesterberg bezichtigen. De bunkers dateren uit de periode van de Koude Oorlog. Het is dit jaar zestig jaar geleden dat de Cubacrisis uitbrak – een kernoorlog was destijds dichterbij dan ooit.
Het is de eerste keer dat de bunkers op de vliegbasis op zo’n grote schaal geopend worden voor het publiek. Afzonderlijk zijn hier af en toe rondleidingen, maar dit weekend kan je overal vrij rondlopen en alles op je gemak bekijken. En veel mensen doen dat ook. Al wandelend door het bos en over de landingsbanen leren over de bijzondere geschiedenis van de basis – voor de bezoekers een ideaal uitstapje.
Soesterberg speelde in de Koude Oorlog een belangrijke rol. De NBC-bunker is bijvoorbeeld een Amerikaanse commando-bunker. “Soesterberg is altijd een basis geweest onder Nederlands commando, maar ten tijde van de Koude Oorlog was het een NAVO-basis en de Amerikanen waren hier dus eigenlijk te gast op een NAVO-basis onder Nederlands commando.”
Buiten eerst je kleding ontsmetten, dan de bunker in, ontkleden, douchen en dan pas naar het veilige gedeelte. Overal was over nagedacht. Karen: “We hebben het over de theorie. Er is wel geoefend, maar er is dus nooit iets gebeurd. Je had hier wel drie weken kunnen doorbrengen, daarvoor was genoeg brandstof en water. De dreiging was er wel degelijk. Ze hadden zich hier erop voorbereid dat de wereld na de inzet van kernwapens anders eruit zou zien als je de bunker weer verlaat.”
Karen is gids bij het Utrechts Landschap en is zelf nauw verweven met de vliegbasis. “Mijn vader kreeg hier een opleiding van de KLM. Later ben ik hier zelf gaan zweefvliegen boven de basis en uiteindelijk ben ik hier gids geworden.” Ze was nog klein tijdens de Koude Oorlog. “Je was er niet zo mee bezig en dat misschien maar goed ook, want zo had ik een onbezorgde jeugd. Maar het was wel pittig, dat heb ik ondertussen begrepen.”
Veel bezoekers die nu komen, zien al gauw een verband met de actualiteit en de oorlog in de Oekraïne. “Het beangstigt me altijd wel een beetje, als ik hier rondloop”, vertelt een bezoeker die hier met zijn vrouw en kleine zoontje aan het wandelen is. “We moeten goed beseffen hoe goed we het hebben. Ik vind ook dat je het even moet zien hier, omdat je hier ook had kunnen zitten, in een andere tijd. En misschien komen we hier ook nog wel te zitten in een andere tijd. Oorlog is altijd om ons heen. En nu zeker, dit is nu wel een eng conflict in de Oekraïne.”
Ook Karen merkt dat bezoekers alerter zijn tijdens de rondleidingen. “Ik merk aan mensen dat ze er meer mee bezig zijn. Ze praten er meer over, je ziet ook wel mensen die angstig zijn, die bang zijn dat ook hier de oorlog weer uitbreekt. Ja, zorgen die er zijn, daar praten mensen over en dat is iets dat hier gelukkig kan. Mensen zijn wel een beetje wakker geschud door de actualiteit en willen hier nu meer over weten.”
Het Koude Oorlogweekend heeft op beide dagen veel bezoekers getrokken, ook dankzij het droge weer. Karen van Leeuwen: “Het is de eerste keer dat we hier nu aan mee deden, maar ik kan me voorstellen dat het niet de laatste keer was.”