Op Radio 1: Bureau Buitenland – Ruzie over steun aan Oekraïne in Duitse coalitie
‘Geen nieuw geld voor Oekraïne’, kopte de Frankfurter Allgemeine Zeitung. Het leidde tot flinke onenigheid in een coalitie die toch al bekendstaat om conflicten. Het lukt de regeringspartijen al maanden niet om de begroting voor volgend jaar rond te krijgen, terwijl intussen de aankomende deelstaatverkiezingen in het Oosten als een donkere wolk boven hen hangen. Over deze spanningen Duitslandexpert van de VRT Jeroen Reygaert en journalist en Duitslandkenner Ulrike Nagel.
Ulrike Nagel op NPO Radio 1 Bureau Buitenland in gesprek met Sophie Derkzen over Ruzie over steun aan Oekraïne in Duitse coalitie.
In dit gesprek
Journaliste Ulrike Nagel en Jeroen Reijnaerts bespreken in het programma “Bureau Buitenland” de openlijke ruzie binnen de Duitse coalitie over de steun aan Oekraïne en de impact van de naderende deelstaatverkiezingen in Oost-Duitsland.
Voortdurende Chaos [00:41]: Nagel omschrijft de situatie in de Duitse politiek als een “11” op een schaal van 1 tot 10 wat betreft chaos, vooral gezien de normaliter ordelijke Duitse aard. De “stoplichtcoalitie” (SPD, Groenen, FDP) wordt gekenmerkt door voortdurende conflicten, waarbij ministers elkaar openlijk afvallen.
Lindner’s Standpunt [01:50]: De liberale minister van Financiën, Christian Lindner (FDP), stuurde een uitgelekte brief waarin hij stelde dat Duitsland de steun aan Oekraïne wilde halveren van 8 miljard naar 4 miljard euro en dat er geen nieuwe noodfondsen meer zouden komen. Hij wil de begroting op orde houden en verwijst naar bevroren Russische tegoeden als alternatieve financieringsbron [02:11].
Scholz’s Reactie [04:13]: Bondskanselier Olaf Scholz (SPD) haastte zich om te zeggen dat Duitsland Oekraïne wel zal blijven steunen, maar benadrukte ook de noodzaak van een uiteindelijke vredesoplossing. Hij balanceert op een dun koord tussen zijn beloftes, de noodzaak van solidariteit met Oekraïne en de groeiende “oorlogsmoeheid” onder de Duitse bevolking, die traditioneel pacifistisch is [04:55].
Regionale Verkiezingen als Graadmeter [06:12]: In september vinden er verkiezingen plaats in drie deelstaten in Oost-Duitsland. De ruzie over Oekraïne moet mede in dit licht worden gezien. Partijen die sceptisch staan tegenover steun aan Oekraïne, zoals de AfD en de nieuwe Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW), staan hoog in de peilingen, soms zelfs op meer dan de helft van de stemmen in Thüringen [07:01].
Angst voor Oorlog [08:04]: Vooral in Oost-Duitsland is de angst voor oorlog en de roep om onderhandelingen levendiger. Oost-Duitsers, die langer in de Koude Oorlog-periode hebben geleefd, voelen zich sneller bedreigd door de escalerende wapenindustrie en het risico van Russische inmenging. Campagnes zoals “nicht unser Krieg” vinden hier veel gehoor [08:39].
Slechte Peilingen voor Coalitiepartijen [12:37]: De coalitiepartijen (SPD, Groenen, FDP) staan er in de Oost-Duitse deelstaten historisch slecht voor, soms zelfs onder de kiesdrempel van 5%. Dit maakt de deelstaatverkiezingen tot een soort “midterms” of een afrekening met de regering in Berlijn en zelfs met het “Westerse denken” in bredere zin [13:04].
Reactie in Oekraïne [09:54]: In Oekraïne zal de ruzie met zorg worden gevolgd, aangezien Duitsland de op één na belangrijkste sponsor is. De relaties waren in het begin van de oorlog al koel door Scholz’s aarzeling, en deze nieuwe onenigheid kan de moraal verder ondermijnen. Poetin gokt mogelijk op tijd, in de hoop dat de Europese steun afneemt [11:39].
Moeizame Samenwerking [14:27]: De coalitie, bestaande uit van nature uiteenlopende partijen, is niet gewend aan het Nederlandse poldermodel van openlijke discussie en compromisvorming. Ondanks dat geen van de drie partijen baat heeft bij nieuwe verkiezingen gezien hun lage peilingen, blijft de profileringsdrang groot. Nagel verwacht dat de coalitie het tot de landelijke verkiezingen van volgend jaar zal uitzweten [15:42], maar de Duitse politiek blijft turbulent, met regionale verkiezingen die de landelijke politiek sterk beïnvloeden.
NPO Radio1 studio met Ulrike Nagel en Sophie Derkzen
Achtergrond
In de Duitse regering is ruzie uitgebroken over de wapensteun aan Oekraïne. De liberale minister van Financiën Christian Lindner heeft gewaarschuwd dat er dit jaar in principe geen extra geld beschikbaar is voor nieuwe, nog niet geplande wapenleveranties, omdat de hand op de knip moet. De sociaaldemocratische SPD van kanselier Olaf Scholz reageerde verdeeld op die aankondiging. En de Groenen, die ook in de regering zitten, verweten minister Lindner dat hij de ernst van de geopolitieke dreiging niet begrijpt. “Vrede en vrijheid worden opgeofferd om schuldenvrij te blijven”, schamperde het Groene Bondsdaglid Robin Wagener.
Een uitgelekte brief van de Duitse minister van Financiën heeft twijfel gezaaid over verdere Duitse steun aan Oekraïne. Tot nu toe is Duitsland, na de VS, het land dat Oekraïne de meeste steun levert.
De Duitse krant Frankfurter Allgemeinen Sonntagszeitung (FAS), die inzage had in de brief, mails en andere documenten, schrijft dat er volgens de liberale minister van Financiën Lindner geen geld meer is voor nieuwe hulp. De regering blijft echter benadrukken dat de steun gewoon doorgaat.
Nieuwe maatregelen zijn alleen mogelijk als daarvoor geld is in de begrotingen van dit en volgend jaar, zo zou Lindner begin deze maand aan de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie hebben geschreven. En: “Zorg er alstublieft voor dat de bovengrenzen niet overschreden worden.”
Dat zou er op dit moment op neerkomen dat verdere steun niet meer mogelijk is. Voor dit jaar maakt Duitsland acht miljard euro vrij aan hulp voor Oekraïne, in de begroting van volgend jaar is dat teruggebracht tot de helft.
Wel kan het parlement nog besluiten dat daar meer bij moet. Dat lijkt echter onwaarschijnlijk, omdat er al hard onderhandeld is over de begroting voor volgend jaar.
Woordvoerders in Berlijn deden maandag hun best om de gegroeide onrust over de financiering te beteugelen. Volgens hen staat Duitsland nog altijd vierkant achter Oekraïne en heeft de aankondiging van minister Lindner geen gevolgen voor de omvang van de steun, maar alleen voor de wijze van financiering. Het ministerie van Financiën verklaarde ervan uit te gaan dat het geplande krediet van 50 miljard, zoals besloten door de G7, vanaf begin volgend jaar beschikbaar zal zijn. Defensie verzekerde bovendien dat te allen tijde zal worden gestreefd naar ‘pragmatische oplossingen’.
Dat de steun lijkt te worden ingeperkt, levert vooral bondskanselier Scholz kritiek op, ook vanuit zijn eigen regering. Scholz heeft aan de ene kant altijd benadrukt dat Duitsland Oekraïne zal steunen zolang dat nodig is. Anderzijds zou hij zich willen presenteren als ‘vredeskanselier’ voor Duitsers die bezorgd zijn dat ze steeds verder de oorlog in worden getrokken.
Komende maand zijn er in verschillende Oost-Duitse deelstaten verkiezingen en partijen die zeggen dat het geld dat naar Oekraïne gaat beter in Duitsland kan worden besteed, staan hoog in de peilingen. Maar een regeringswoordvoerder ontkent dat dit een rol speelt. De suggestie vanuit de christendemocratische oppositiepartij CDU dat Scholz hierom zijn hand nu op de knip wil houden, noemt hij “schandalig”.
In Bureau Buitenland hoor je internationaal nieuws, reportages en geopolitiek. Met achtergronden en opmerkelijke verhalen, van maandag tot en met vrijdag van 13.30 tot 14.00 uur. Presentatoren: Sophie Derkzen en Tim de Wit
/ 
