Duitsland heeft een nieuwe bondskanselier: Friedrich Merz. Maar zijn aantreden verliep allesbehalve vlekkeloos. Bij de eerste stemming kwam hij onverwacht zes stemmen tekort, een zeldzaamheid in de Duitse politiek.
Wat betekent deze valse start voor zijn gezag en leiderschap?
Tijs van den Brink bespreekt het met:
- René Cuperus, Duitslandkenner
- Ulrike Nagel, Duitslandkenner
Samenvatting van het gesprek
Inleiding tot de aanstelling van Friedrich Merz als bondskanselier [00:00] Friedrich Merz is vanmiddag alsnog bondskanselier van Duitsland geworden, na een chaotische dag die nog nooit eerder in de Duitse politiek is voorgekomen [00:00]. Tegen alle verwachtingen in kreeg Merz vanmorgen bij de eerste stemming niet genoeg steun in het parlement [00:25]. Hij begint nu als een gehavende bondskanselier. René Cuperus en Ulrike Nagel bespreken wat Duitsland en Europa van hem kunnen verwachten [00:36].
De onverwachte vertraging [00:41] Ulrike Nagel merkte op dat Merz’ familie vanmorgen al aanwezig was en de Duitse president klaarstond om hem te verwelkomen, en dat er reizen gepland waren naar Frankrijk en Polen [00:41]. Toen de stemming niet goed ging, werd iedereen zenuwachtig [00:52]. René Cuperus vond het zelfs “amateuristisch” dat dit niet was voorzien, omdat de fracties normaal gesproken goed voorbereid zouden moeten zijn op zo’n belangrijke keuze [01:17]. De stemmingen waren geheim, dus het is onduidelijk wie de afwijkende stemmen heeft uitgebracht [01:27]. Er wordt gespeculeerd over afrekeningen en onvrede, ook binnen de SPD [01:32].
De tweede stemming en de gevolgen [02:00] Vanmorgen kreeg Merz 310 stemmen, maar vanmiddag waren dat er 325 [02:00]. Er wordt vermoed dat er flink is “geschreeuwd” en gediscussieerd om de extra stemmen te verkrijgen [02:25]. Het incident wordt een “kanslierskrimy” genoemd en wordt hem verweten, omdat hij zijn eigen mensen niet bij elkaar kon houden [02:54]. De kritiek luidt dat als hij de politici om hem heen niet kan behouden, hoe hij dan de mensen in het land bij elkaar moet houden [03:05].
Geheime stemmingen in Duitsland [03:37] Ulrike Nagel denkt dat de waarheid over de geheime stemming waarschijnlijk niet naar buiten zal komen, omdat Duitsers zeer voorzichtig zijn met geheime stemmingen, zelfs bij het kiezen van een oudervertegenwoordiger in de klas [03:37]. De crisis duurde kort doordat er direct een tweede stemming plaatsvond, waardoor het een “bedrijfsongeluk” leek [04:21].
De start van het bondskanselierschap [04:41] Merz begint met een “beschadigde” start, met “twee blauwe ogen en knikkende knieën” [04:41]. Dit ziet er internationaal slecht uit, vooral omdat Duitsland stabiliteit wil uitstralen in Europa [04:53]. In eigen land heeft hij te maken met de AfD, die in peilingen soms de grootste is en officieel als extremistisch is aangemerkt [05:06]. De meerderheid van de coalitie is erg dun, wat onmiddellijk door oppositiepartijen wordt gebruikt om kritiek te leveren op het “wankele fundament” [05:28]. Dit kan een “Denkzettel” zijn, een waarschuwing om beter zijn best te doen [05:44].
Merz’ persoonlijkheid en leiderschap [05:57] Nagel denkt dat het voor Merz een goede start kan zijn om te realiseren dat hij harder moet werken, hoewel een machtspoliticus daar de volgende dag misschien anders over denkt [06:05]. Zijn reizen gaan gewoon door [06:19]. René Cuperus is onder de indruk van Merz en vindt hem sterker overkomen dan Scholz, zowel in sociale contacten als in zijn vermogen om de economie uit het slop te trekken en in Europa te investeren [06:29]. Merz moet zo regeren dat dit incident over een half jaar vergeten is [07:16].
De reactie van de AfD [07:22] De AfD was blij met de chaotische situatie en hun leider, Alice Weidel, riep op tot nieuwe verkiezingen en het aftreden van Merz [07:22]. Weidel’s partij is vorige week officieel als extreemrechts verklaard door de Duitse geheime dienst [07:53].
Kan Merz de wind uit de zeilen nemen van de AfD? [08:04] Ulrike Nagel denkt dat dit de allerbelangrijkste vraag is [08:04]. Merz komt energiek en daadkrachtig over [08:14], maar het is de vraag of hij het contact kan leggen met de burgers in de deelstaten, die veel eigen macht hebben [08:20]. Hij moet contact maken met een deel van de mensen die op de AfD hebben gestemd en hen het gevoel geven dat hij het meent [08:43]. Anders zullen de peilingen, die de AfD zo groot laten zien, niet kantelen [08:54]. Hij moet meer doen dan alleen goede speeches houden en daadkrachtig praten [09:10].
Uitdagingen voor de coalitie [09:21] René Cuperus benadrukt dat deze coalitie van SPD (met de Groenen in hun rug) en CDU/CSU (met de AfD in hun rug) een ingewikkelde constructie is [09:21]. De SPD, die een verkiezingsnederlaag heeft geleden, moet zichzelf opnieuw uitvinden met de meest conservatieve christendemocraten [09:33]. Het is de vraag hoeveel speelruimte Merz en de CDU/CSU krijgen om op het terrein van migratie en asiel te opereren zonder de SPD te verliezen [09:48]. De SPD moet veel doen aan sociale politiek en economische gelijkheid om de AfD weg te regeren, en het is de vraag hoeveel speelruimte zij krijgen van de neoliberale christendemocraten [09:56]. Deze spanningen waren al aanwezig in de coalitie, nog los van de start van vandaag [10:11].
Financiële kansen en Europese rol [10:27] Financieel gezien heeft de coalitie meer kansen dan ooit [10:27]. Ze hebben de schuldenrem opgeheven, waardoor ze onbeperkte financiën hebben voor een enorm pakket van 500 miljard voor infrastructuur [10:31]. Merz heeft veel christendemocratische vrienden in Europa, wat een unieke kans biedt om veel voor elkaar te krijgen in Europa [10:51]. Nagel is echter bezorgd dat Merz, als conservatieve West-Duitse politicus met veel geld, moeite zal hebben om contact te maken met de gewone man in de provincie [11:10].
De thema’s van de burgers [11:43] Vaak kopiëren middenpartijen extreme partijen, maar Cuperus gelooft niet in die theorie [11:43]. Hij vindt dat politieke middenpartijen de thema’s die burgers bezighouden, zoals asiel, migratie, en ongelijkheid, moeten durven aan te pakken [11:54]. Als je je daar niet op richt, ga je “nat” als politiek midden [12:18]. Merz heeft al beloftes gedaan die hij niet heeft nagekomen nog voordat hij bondskanselier is geworden [12:37], zoals het sluiten van de grenzen of het morrelen aan de “Schuldenbremse” (schuldrem) [12:40]. Hij heeft echter ook gereageerd op internationale ontwikkelingen sinds de verkiezingen, wat duidt op leiderschap [12:57].
Merz in Europa en zijn imago [13:35] Merz’ minister van Buitenlandse Zaken, eveneens van de CDU, reisde al wekenlang rond voordat Merz gekozen werd, vergelijkbaar met wat Trump deed [13:21]. Merz is een “Atlanticus”, dicht bij Amerika, en reageert scherp [13:42]. René Cuperus denkt dat Merz een belangrijke rol kan spelen in Europa, gezien zijn ambitie en uitstraling [14:18]. Scholz verdween op de achtergrond door zijn voorzichtigheid [14:27]. Nagel denkt ook dat hij dat kan, ondanks haar kritiek op Duitse humor [14:51].
Balans tussen binnenlandse en Europese agenda [15:00] Merz zal veel te maken krijgen met Starmer en de “coalition of the Willing” [15:00]. Duitsland is internationaal een half jaar lang niet echt zichtbaar geweest [15:10], en Merz moet dit gat vullen. De uitdaging is om een balans te vinden tussen de energie die nodig is voor Duitsland (AfD, economie, auto-industrie) en de energie die overblijft voor de Europese agenda [15:15].
Achtergrond
Friedrich Merz is bij de tweede poging tot kanselier gekozen. Nadat hij de eerste stemronde had verloren, kreeg hij de benodigde stemmen. Merz ontving vervolgens het benoemingscertificaat van bondspresident Steinmeier. CDU-leider Friedrich Merz is bij de tweede poging gekozen tot bondskanselier. De 69-jarige behaalde vanmiddag in de Bondsdag de vereiste meerderheid van meer dan 316 stemmen. 325 parlementsleden stemden voor hem, 289 tegen hem, met één onthouding. De nieuwe regeringscoalitie van CDU/CSU en SPD heeft 328 stemmen in het parlement.
Merz pas bij tweede poging gekozen tot kanselier
Merz heeft de verkiezing geaccepteerd. Scheidend kanselier Olaf Scholz was een van de eersten die hem feliciteerde. Bondspresident Frank-Walter Steinmeier ontving Merz vervolgens op paleis Bellevue en overhandigde hem zijn benoemingscertificaat. Na ontvangst van het certificaat trad de nieuwe kanselier aan en werd Merz aan het begin van de avond in de Bondsdag beëdigd. De benoeming en beëdiging van de nieuwe federale ministers staat ook voor later gepland. Er zal vanavond ook een kabinetsvergadering plaatsvinden.
Merz faalt in de eerste stemronde bij de kanseliersverkiezingen
Historische nederlaag in de eerste stemronde In de ochtend had Merz niet de vereiste meerderheid behaald in de eerste stemronde – een ongekende gebeurtenis in de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland. Hij had slechts 310 stemmen voor gekregen in de geheime stemming, zes minder dan de vereiste meerderheid. Hoewel de fracties van CDU/CSU en SPD volgens hun eigen verklaringen volledig vertegenwoordigd waren, moeten 18 parlementsleden tegen Merz hebben gestemd. Wie er precies weigerde om voor de CDU-leider te stemmen is niet bekend vanwege de geheime stemming.
Reglement gewijzigd
Na het historische verkiezingsdebacle werd de zitting van de Bondsdag enkele uren onderbroken. Daarna volgde langdurig overleg tussen de parlementaire fracties over de datum voor een tweede stemronde. Achter de schermen onderhandelden de fractieleiders en toppolitici over een nieuwe verkiezingsdatum. Aanvankelijk had de CDU/CSU gezegd dat er vandaag geen tweede stemronde zou zijn, maar aan het begin van de middag werd een akkoord bereikt over een tweede ronde. De Bondsdag wijzigde het reglement met de vereiste tweederde meerderheid om de verkiezing vandaag mogelijk te maken. De fracties van CDU/CSU, SPD, Groenen en Links hadden hier gezamenlijk om gevraagd.
Links: NPO Radio 1 ↗ / Youtube ↗ / Video
Het radioprogramma Dit is de Dag uitgezonden op NPO Radio 1, is een dagelijks programma dat tussen 18:30 en 19:00 uur te beluisteren is. Het programma richt zich op het bespreken van actuele en maatschappelijke onderwerpen. Tijdens de uitzending worden diverse gasten uitgenodigd, waaronder experts, politici en betrokkenen, om hun visies en meningen te delen over relevante kwesties.
