Op Radio 1 Bureau Buitenland: AfD officieel bestempeld tot extremistisch

Grote beroering in de Duitse politiek: de inlichtingendienst heeft de partij Alternative für Deutschland (AfD) als extremistisch bestempeld. Volgens de dienst vormt de partij een bedreiging voor de democratie. Zal dit oordeel mogelijk leiden tot een partijverbod van de AfD? Over de gevolgen voor de AfD en het Duitse politieke landschap Wiebke Pittlik van het Duitsland Instituut en journalist Ulrike Nagel.

Samenvatting van het gesprek

De AfD officieel bestempeld als extremistisch De Duitse Veiligheidsdienst (Bundesamt für Verfassungsschutz) heeft de partij AfD (Alternative für Deutschland) officieel bestempeld als extremistisch en een gevaar voor de democratie [00:02]. Dit betekent dat de AfD als federale partij nu onder toezicht staat, omdat “aanwijzingen zich hebben verdicht” dat de partij rechtsextremistisch is en gericht tegen de vrijheid-democratische grondbeginselen van de Bondsrepubliek Duitsland [00:11]. Volgens de veiligheidsdienst streeft de partij ernaar om bepaalde bevolkingsgroepen uit te sluiten, wat onverenigbaar is met een democratische rechtsorde [00:20].

Reactie van Ulrike Nagel en Wiebke Pittlik [00:35] Journalist en Duitsland-kenner Ulrike Nagel en Wiebke Pittlik van het Duitsland Instituut bespreken de betekenis hiervan voor de partij, die in de verkiezingen in februari nog de tweede partij van het land werd en in sommige peilingen de grootste is [00:35].

• Nagel: Het nieuws is niet verrassend, aangezien het al een tijdje werd verwacht [00:55]. Het proces van beoordeling verloopt in drie stappen: eerst wordt gekeken naar extremistische elementen, daarna wordt de partij “verdacht” verklaard, en uiteindelijk moet de rechter een definitief oordeel vellen [01:17]. Dit laatste is nu gebeurd [01:45].
• Pittlik: De Veiligheidsdienst heeft een dossier van 1100 pagina’s ingeleverd [02:10]. De nadruk ligt op de ideologie van de partij, die een op etnische afkomst gebaseerde opvatting van het volk aanhangt, wat leidt tot uitsluiting en in strijd is met de menselijke waardigheid zoals vastgelegd in artikel 1 van de grondwet [02:17]. Ze hebben gekeken naar uitspraken van leidende politici, het partijprogramma en connecties met rechtsextremistische groeperingen [02:38]. Ook het feit dat de AfD haar jongerenafdeling, die al eerder als rechtsextreem was aangemerkt, heeft ingelijfd, en hun gedrag tijdens verkiezingscampagnes zijn meegenomen [03:01].

Radicalisering van de AfD [03:23] Volgens Pittlik is de AfD de afgelopen jaren steeds verder geradicaliseerd [03:23]. Vooral in het afgelopen jaar, met de verkiezingen, was een duidelijke radicalisering zichtbaar. De partij leek niet bang voor het dreigende oordeel van de Veiligheidsdienst en deed ronduit racistische uitlatingen [03:32].

Gevolgen voor de AfD [04:04]

• Juridisch: Juridisch gezien verandert er in eerste instantie niet veel [04:04].
• Politiek: Politiek gezien zullen de gemoederen oplopen en zullen partijen reageren [04:12]. Eerder zijn pogingen gedaan om de partij te verbieden, maar dit is in Duitsland erg nauwgezet en risicovol, waardoor men er niet snel voor kiest [04:25]. In januari was er te weinig steun in de Bondsdag voor een verbodspoging [04:30]. Het 1100 pagina’s tellende document met bewijsmateriaal zou nu als basis kunnen dienen, maar partijen blijven voorzichtig, vooral omdat de AfD hoog in de peilingen staat [04:49].
• Rol van het Constitutioneel Hof: Uiteindelijk beslist het Constitutioneel Hof over een eventueel verbod, niet de Bondsdag of de regering [05:38]. Pitlik denkt dat een nieuwe poging tot verbieden waarschijnlijker is geworden, maar blijft benadrukken dat het ingewikkeld is, mede door een eerdere mislukte poging bij de neonazi-partij NPD [05:56]. Een mislukt verbod kan de AfD juist bevestigen in hun claim een democratische partij te zijn [06:34].

Reactie van de AfD en zorgen over Oost-Duitsland [06:56] De AfD heeft woedend gereageerd. Partijvoorzitter Alice Weidel noemde het een “aanval op de democratie” en zal er alles aan doen om dit tegen te houden [06:56]. Nagel begrijpt deze reactie, gezien de grote achterban van de partij [07:08]. Nagel maakt zich echter grote zorgen over hoe de mensen in het voormalige Oost-Duitsland, waar 40-50% op de AfD heeft gestemd, hierop zullen reageren [07:48]. Zij zullen dit zien als een provocatie en zullen moeilijk te overtuigen zijn. Het feit dat het rapport niet openbaar wordt gemaakt, zal hun scepsis verder voeden [08:11]. Ulrike Nagel vraagt zich af hoe de gevestigde politici, zoals Merz, deze mensen zullen bereiken [08:34].

Uitdagingen voor Friedrich Merz en de nieuwe regering [08:46] Wiebke Pittlik wijst op een recente discussie binnen de CDU over een “normalere” omgang met de AfD, bijvoorbeeld door hen voorzittersfuncties in Bondsdagcommissies te geven [09:04]. Deze discussie zal nu waarschijnlijk weer teruggedraaid worden, omdat de Veiligheidsdienst duidelijk heeft gemaakt dat de AfD “geen normale partij” is, maar een “racistische, rechtsextreme partij” [09:40]. Merz zal hiermee aan de slag moeten, en de discussie hierover zal ongetwijfeld de komende tijd doorgaan [09:58].

Achtergrond

De Duitse inlichtingendienst heeft Alternative für Deutschland (AfD) bestempeld als rechts-extremistisch. De partij zou een bedreiging vormen voor de democratie.

De nieuwe status betekent dat de Duitse autoriteiten meer bevoegdheden krijgen om de partij in de gaten te houden. Zo mag de inlichtingendienst nu informanten rekruteren. De partij wordt niet verboden.

De AfD geldt al jaren als omstreden. Tot nu toe werd die getypeerd als “mogelijk rechts-extremistisch”, maar volgens de Duitse inlichtingendienst bestaat er geen twijfel meer over dat de partij als geheel extreemrechts is.

Volgens de Duitse inlichtingendienst zijn “de op etnische afkomst gebaseerde volksopvattingen die binnen de partij heersen niet verenigbaar met de vrije democratische basisorde”. De AfD zou als doel hebben “om bepaalde bevolkingsgroepen uit te sluiten van gelijke deelname aan de samenleving, om hen te onderwerpen aan een ongrondwettelijke ongelijke behandeling.”

De AfD voert een beproefde campagne tegen de vrije democratische orde, reageert minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser vrijdag. „De AfD vertegenwoordigt een etnisch concept dat hele bevolkingsgroepen discrimineert en burgers met een migratiegeschiedenis als tweederangs Duitsers behandelt,” zei Faeser in een verklaring. „Hun etnische houding komt tot uiting in racistische uitspraken, vooral tegen immigranten en moslims.”

De partijleiders van de AfD noemen het besluit een ‘zware klap voor de Duitse democratie’. Ze verwerpen de bestempeling en spreken van een politiek gemotiveerde beslissing.

‘De AfD wordt kort voor de regeringswisseling publiekelijk in diskrediet gebracht en gecriminaliseerd’, staat in een verklaring van de leiders Alice Weidel en Tino Chrupalla. Ze stellen dat de partij zich juridisch zal blijven verdedigen tegen ‘deze lasterlijke uitspraken’.

De discussie over een verbod op de AfD laaide vorig jaar in alle hevigheid op, nadat een Duits onderzoekscollectief had blootgelegd dat kopstukken uit Duitse en Oostenrijkse extreem-rechtse circuits in een hotel in Potsdam waren samengekomen.

Een van de prominente sprekers, de Oostenrijker Martin Sellner, zou daar hebben gepleit voor een ‘remigratiemasterplan’. Daarbij zouden vluchtelingen en Duitse burgers met een migratieachtergrond gedwongen worden het land te verlaten.

Er zou besproken zijn om ze naar een niet nader genoemde natie in het noorden van Afrika uit te zetten. Tienduizenden inwoners in steden als Keulen, Essen, Leipzig en Berlijn gingen daarop massaal de straat op.

Links: NPO Radio 1 ↗ / Video