Op 9 november 1989 gebeurde er in Duitsland iets dat de bevolking voor lange tijd onmogelijk hield: de grens tussen Oost en West was er ineens niet meer. De Muur werd doorbroken en vrij reizen was in een klap een feit.
Ulrike Nagel groeide als een gelukkig kind op in Oost-Berlijn. Ze was tien toen het IJzeren Gordijn viel. In De Dag blikt ze terug op die tijd en hoe het was toen ze voor het eerst in West-Berlijn kwam. “Iemand drukte wel vijftig rietjes in mijn handen bij de McDonald’s en zei: ‘die mag je hier gratis meenemen!’.”
Beluister het interview met Ulrike Nagel op Radio 1.
Beluister als mp3:
Samenvatting van dit gesprek:
Journaliste Ulrike Nagel bespreekt in de podcast “De Dag” op NPO Radio 1 haar jeugd in Oost-Berlijn en de impact van de val van de Muur, waarbij ze de DDR omschrijft als een “klein paradijsje” voor kinderen.
Jeugd in de DDR en de Val van de Muur
Ulrike Nagel groeide op in Oost-Berlijn en was 10 jaar oud toen de Muur viel. Ze herinnert zich een normale en zorgeloze kindertijd [01:19], waarin ze met vriendjes door de wijk zwierf. Haar ouders werkten beiden en zij en haar vrienden waren erg zelfstandig, veel buiten spelend tot ‘s avonds laat [01:31]. De familie verhuisde van Greifswald naar Berlijn voor werk, en na een jaar in een appartement met een kolenoven, verhuisden ze naar een nieuwbouwflat in Marzahn met centrale verwarming en warm water, wat destijds als luxe werd beschouwd [02:44].
- Bewustzijn van het Westen [02:48]: Hoewel ze in Oost-Berlijn woonde, was Nagel zich altijd bewust van een ander Duitsland. Dit kwam vooral door Westerse producten zoals Barbies, kleding in felle kleuren en boeken die ze via familie uit West-Duitsland of Oostenrijk kreeg [06:01]. Westerse reclames op televisie droegen hier ook aan bij.
- De Val van de Muur [07:08]: Nagel sliep door de persconferentie heen waarop de openstelling van de grenzen werd aangekondigd. Haar moeder, die de enige was die het nieuws zag, was verrast. Twee dagen later ging Nagel met haar vader en overgrootoma naar West-Berlijn, waar ze haar ogen uitkeek naar de overvloed aan Westerse producten, gratis geld en haar langgewenste Barbie [10:42].
- Na de Wende [13:51]: Voor Nagel als kind ging het dagelijkse leven gewoon door. Ze herinnert zich vakanties naar Denemarken, iets wat voor de val van de Muur ondenkbaar was. Ondertussen moesten haar ouders hun leven opnieuw uitvinden in het nieuwe, kapitalistische systeem, met nieuwe verzekeringen en het vinden van hun weg in een totaal andere maatschappij [22:07].
De “Oost-Duitse” Identiteit en Verhoudingen
Nagel koestert warme herinneringen aan haar jeugd in de DDR. Ze waardeert nu de ervaring van opgroeien met weinig materiële overvloed, wat haar kinderen, die opgroeien in overvloed, niet kennen [18:22]. Ze beschrijft de DDR als een “afgesloten paradijsje” [19:30] voor kinderen, met veel vrijheid en weinig criminaliteit, dakloosheid of werkloosheid [19:11].
- Verenigd, maar Verschillend [20:04]: Dertig jaar na de hereniging zijn de verschillen tussen Oost- en West-Duitsland nog steeds voelbaar, hoewel Nagel de verhoudingen als redelijk evenwichtig beschouwt. Economische ongelijkheid (twee keer zoveel vermogen in het westen, lagere pensioenen en salarissen in het oosten) blijft echter een punt van discussie. Oost-Duitsers hebben wel een eigen zelfbewustzijn ontwikkeld en zijn mondiger geworden [07:40].
- Politieke Polarisatie [21:16]: In de jaren na de val van de Muur was er in het oosten een duidelijke ruk naar rechts, met de aanwezigheid van Neonazi’s in het straatbeeld. Tegenwoordig wordt er veel op de AfD gestemd, vooral door onvrede in de Oost-Duitse deelstaten [22:28]. Nagel ziet dit als een uiting van de vrijheid van meningsuiting die na jarenlange onderdrukking is ontstaan [23:43].
- Herdenken en Nostalgie [24:08]: Nagel volgt de herdenkingen van de val van de Muur, maar haar persoonlijke band met de geschiedenis maakt een symbolische viering minder noodzakelijk voor haar. Ze herkent “Ostalgie” (nostalgie naar het oosten) in de herinneringen aan bepaalde producten en een gevoel van saamhorigheid dat niet meer bestaat [18:03].
De podcast biedt een genuanceerd beeld van het leven in de DDR en de complexe erfenis van de Duitse hereniging.
