Radio 1: de Nalatenschap van Angela Merkel, kind van de DDR
Deze week verschijnen de memoires van Angela Merkel: het leven van de ooit machtigste vrouw van Duitsland, in haar eigen woorden, ruim 700 pagina’s lang.
Dat ‘Mutti’ Angela Merkel veel impact heeft gehad op de wereldpolitiek mag duidelijk zijn. In haar memoires schrijft ze dan ook uitgebreid over Poetin, de Paus en over haar ontmoetingen met Donald Trump.
Maar hoe heeft haar Oost-Duitse jeugd haar politiek beïnvloed? En wat heeft ze, naast ‘wir schaffen das’, als nalatenschap in Duitsland zelf?
Te gast is Ulrike Nagel, Duitslandkenner en zelf ook opgegroeid in Oost-Duitsland – waarover ze de podcast ‘Over de Muur‘ heeft gemaakt, die te vinden is op NPO Luister en Spotify.
Ulrike Nagel op Radio 1 – Vroeg – over Angela Merkel
In dit gesprek
Journaliste Ulrike Nagel bespreekt in de “Vroege podcast” op NPO Radio 1 de memoires en de nalatenschap van Angela Merkel, met speciale aandacht voor haar Oost-Duitse jeugd en de invloed daarvan op haar politiek.
Kennismaking met Merkel [01:02]: Ulrike Nagel viel Merkel pas op toen ze in de twintig was, tijdens de eerste verkiezingen waar Merkel kandidaat was. Het feit dat Merkel Oost-Duits was en een vrouw in de door mannen gedomineerde West-Duitse politiek, maakte indruk op Nagel, die zelfs op haar stemde hoewel het niet haar politieke kleur was [01:35].
Merkel’s Jeugd en Persoonlijkheid [02:11]: Nagel is vooral benieuwd naar Merkel’s jeugd in de DDR en hoe die haar gevormd heeft. Merkel, 25 jaar ouder dan Nagel, was volwassen toen de Muur viel [02:44]. Merkel stond bekend als terughoudend en strategisch. Ze leerde al vroeg dat alles wat je zegt in de politiek verdraaid kan worden, en ontwikkelde een ‘knop’ om emoties uit te schakelen om te overleven in de mannenwereld van de politiek [04:11].
“Living On The Edge” in de DDR [06:03]: Merkel’s uitspraak dat “ontdekken waar je grenzen lagen de echte kunst van het leven was” in de DDR, wordt door Nagel herkend. Zelfs als kind wist je al welke regels er waren, zoals het verbod op merkkleding op school [06:37]. Merkel’s achtergrond als dochter van een pastoor in de DDR, een aparte stap voor een christelijk gezin, gaf haar een plek in de gedoogde kerk, die later een vrijplaats voor protest werd [08:05]. Merkel koos voor een studie natuurkunde, omdat “twee keer twee ook gewoon vier was” in Oost-Duitsland [10:07], vermoedelijk om politieke indoctrinatie te vermijden.
Totstandkoming van de Memoires [12:48]: De memoires zijn tot stand gekomen in samenwerking met een vertrouwelinge, Beate Bouwman. Het proces was zeer exclusief, zonder voorpublicaties, en heeft naar schatting meer dan 10 miljoen euro opgeleverd door onderlinge overbiedingen van uitgeverijen [13:26]. Merkel houdt de controle over de publicatie en zal interviews geven met wereldleiders zoals Barack Obama [14:19].
Collectivisme vs. Individualisme [15:51]: De Oost-Duitse opvoeding legde de nadruk op de groep en collectieve prestaties, in tegenstelling tot het West-Duitse individualisme. Nagel geeft als voorbeeld het inzamelen van flessen voor de gemeenschap op school [19:11]. Merkel heeft echter binnen haar politieke carrière vaak voor zichzelf gekozen om haar doelen te bereiken [23:34]. Ze liet voormalig bondskanselier Helmut Kohl vallen tijdens een schandaal, wat Kohl interpreteerde als een streven naar macht [23:52].
Kritiek op Merkel’s Nalatenschap [30:39]: Na haar vertrek wordt Merkel’s nalatenschap steeds kritischer bekeken, vooral wat betreft haar “Wir schaffen das” beleid tijdens de vluchtelingencrisis van 2015 en haar relatie met Poetin, waarbij ze de gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2 toestond [32:50]. Haar gebrek aan investeringen in infrastructuur en digitalisering wordt haar verweten [32:19].
Afstand tot het Volk [35:14]: Merkel was volgens critici te slim en intellectueel, waardoor ze minder feeling had met de gewone mensen. De hiërarchie in de Duitse politiek is veel groter dan in Nederland, en politici zijn minder toegankelijk [36:45]. Merkel kon haar politiek en strategieën niet goed uitleggen aan het volk, wat leidde tot frustratie. Dit in tegenstelling tot Nederlandse politici zoals Rutte, die directer contact met de bevolking zoeken [37:30].
Populariteit en Verandering [39:10]: Merkel was aanvankelijk zeer populair, maar haar populariteit nam af. Dit hangt samen met de grote veranderingen na de val van de Muur, waarbij Oost-Duitsers hun leven opnieuw moesten uitvinden [39:22], en de maatschappelijke verschuiving naar een grotere waardering voor menselijke politici [43:27].
Duitsland na Merkel [44:10]: Na Merkel’s vertrek brak een reeks crises uit. Ze wordt verweten te weinig geïnnoveerd en nagedacht te hebben over de toekomst. Ondanks de kritiek was ze een symbool van stabiliteit en een gerespecteerd wereldleider [46:12].
Vrouwen en Voorbeeldrol [27:17]: Op de vraag of Merkel een voorbeeld is voor jonge vrouwen, stelt Nagel dat Merkel niet expliciet feministisch was en haar vrouwelijkheid niet benadrukte. Ze normaliseerde de positie van een vrouw aan de top door het gewoon te doen, zonder er veel woorden aan vuil te maken [29:20].
Audio
Beluister de uitzending met Ulrike Nagel op Radio 1 over Nalatenschap van Angela Merkel, kind van de DDR
Gepresenteerd door: Anna Pleijsier. Elke werkdag tussen 05.00 en 06.00 uur start BNNVARA de dag met de ochtendshow ‘Vroeg!’. Merel Wielaert nodigt elke dag een gast uit die met de luisteraars vooruitblikt op een actueel onderwerp. Luisteraars kunnen meepraten via de NPO Radio 1-app.
/ 
