Op Radio 1: Bureau Buitenland – Duitse ‘nieuwkomer’ Wagenknecht populair

Tim de Wit: Duitsland krijgt er een serieuze politieke partij bij. U hoorde hier Sarah Wagenknecht. Voormalig fractievoorzitter van Die Linke, een radicaal linkse partij. Post-communistische partij ook in Duitsland. En zij is voor zichzelf begonnen. En u hoorde het: ze wil het land drastisch veranderen. Het is meteen ook te merken in de peilingen. Ze kwam direct op 12% al binnen met haar nieuwe partij, terwijl ze die gisteren pas aankondigde. En dat is ongekend voor Duitse begrippen, waar nieuwe partijen vaak heel moeilijk meteen een vuist kunnen maken. Wie is deze Sarah Wagenknecht? Waar staat ze voor? En waar komen haar kiezers vandaan? Daarover is bij mij aangeschoven Duitsland-kenner Ulrike Nagel. Goedemiddag, Ulrike.

Ulrike Nagel: Goedemiddag.

Tm de Wit: Nou is Sarah Wagenknecht zeker geen onbekend in de Duitse politiek, het draait al jaren mee. Maar schets haar eens. Wie is zij en wat voor soort politicus zie je in haar?

Ulrike Nagel: In eerste instantie een hele opvallende verschijning, met altijd gekleurde jasjes. Meteen een vergelijking met Merkel in mijn hoofd, maar dit is dan de hele smalle versie. Ze is veel vrouwelijker gekleed, heeft altijd mooie oorbellen, heeft haar haar altijd heel erg mooi opgekant. In Duitsland wordt ze wel eens vergeleken met Rosa Luxemburg, een soort reïncarnatie van een marxistische politica van meer dan honderd jaar geleden, die ook de communistische partij Duitsland heeft gesticht. Daar wordt ze vaak mee vergeleken en ze is ook best wel extreem. Dus dat is waarom ze opvalt. In het Duits zeg je, sie lehnt sich weit aus dem Fenster. Het is een hoge boom die veel wind vangt. Ze zegt heel vaak, maakt niet uit wat de rest ervan vindt, zegt zij gewoon wat haar mening is. Dus ze durft heel erg voor haar eigen mening en haar eigen standpunten uit te komen. En ja, die slaan wel altijd de plank mis waar het gaat om het grote midden. Dus ze gaat daar duidelijk links van dat midden staan. Ze spreekt zich heel erg uit en ze durft ook met heel veel mensen daarover in discussie te gaan. Met journalisten, maar ook met andere politici. Dus ze is heel standvastig en ja, dat valt gewoon op.

Tim de Wit: En wat zorgt ervoor dat ze nu meteen zo populair wordt? Terwijl ze heeft dus net aangekondigd, ik stap uit mijn partij, die linken, en ik begin voor mezelf. En heel veel Duitsers, tenminste behoorlijk wat, zie je in de peilingen, vinden dat dus wel een heel aantrekkelijk idee.

Ulrike Nagel: Ja, en dat heeft denk ik ook veel te maken met dat extreme. Je hebt de middenpartijen die dan nu samen regeren. SPD, FTP en de Groenen. En dat zijn toch nog steeds de grote gevestigde partijen. En je ziet de laatste jaren natuurlijk dat die extreme kanten, de AFD op de rechterflank, wel steeds meer terrein winnen. In Beieren heb je de CSU, die ook altijd wel met wat extremere meningen ook hoog scoort al jaren. En dat heeft toch te maken met die burger die zichzelf in het midden niet meer goed terugvindt. Dus de burger vindt dat de gemiddelde politicus verwijderd is geraakt van de normale arbeider, zo noemt zij dat ook. Ze zijn allemaal veel te veel bezig met de linkse woke politiek, zegt ze over haar eigen partij. Ze heeft ook al jaren ruzie in haar eigen partij, omdat ze dus heel vaak het oneens is. Ze probeert zich niet te schikken in wat die partij zegt, maar ze zegt gewoon wat Sarah Wagenknecht zegt. De nieuwe partij gaat ook Bündnis Sarah Wagenknecht heten, dus het krijgt haar naam. Dat is heel duidelijk. En je merkt toch dat de Duitse burger veel van die mensen wel die extremen opzoeken, omdat ze het midden niet meer vertrouwen. Dat is iets wat de laatste jaren aan de gang is. Het is iets wat we in Nederland ook kennen met de BBB, de mainstream, zeg maar. In het midden zijn ze hun geloof in verloren, en dus zoeken ze het op de flanken. En zij bedient dat sentiment natuurlijk wel heel erg. Ze heeft zelfs eigen standpunten die ook heel erg lijken op die van de AFD. In migratie vindt ze dat die ongeremd komen. Er zijn mensen die het land binnen – zegt ze, dat kunnen we zo niet doen. Dat moeten we zo doen, zoals Denemarken dat heeft gedaan. Dus beperken. Ze wil het Russische gas weer terug. Ze vindt dat die sancties allemaal veel te ver gaan.

Tim de Wit: Ze wil die Noordzeempijpleiding gewoon weer aansluiten, die nu sinds de oorlog in Oekraïne is afgesloten, die verbinding tussen Duitsland en Rusland.

Ulrike Nagel: Ja, ze is opgegroeid nog in het voormalige Oost-Duitsland. Ik ook trouwens, maar ik was tien jaar toen de muur viel.Zij is tien jaar ouder dan ik. Dus ze heeft er veel meer van meegemaakt. Na de val van de muur ging ze zich meteen aansluiten bij de meest linkse partij, die voortgekomen is uit de Oost-Duitse partij SED. Dus ze vond het eigenlijk zonde dat het zo is gegaan. Ze gunde de DDR wel nog een andere existentie dan alleen maar geannexeerd te worden. En in die hoek is ze eigenlijk ook altijd blijven zitten. Dus ze heeft ook Russisch geleerd. En ze zit wel dichter bij Rusland dan menig West-Europeaan. Dus daar komt ook haar weerzin tegen die sancties wel vandaan.

Tim de Wit: Ja, precies. We kunnen het even horen. Want het is inderdaad al een tijdje geleden dat ze dit zei.Maar ze was inderdaad fel tegen de sancties op Rusland na de inval in Oekraïne. (Audio Sarah Wagenknecht) En dit laat wel zien een beetje hoe zij in dat debat is. Dat maakt haar ook wel omstreden. Je ziet dat ze ook heel veel kritiek krijgt op haar Rusland-standpunt. Kan je haar inderdaad een beetje in het hoekje van de “Putinversteher”, zoals de Duitsers natuurlijk mooi noemen, plaatsen?

Ulrike Nagel: Ja, ik weet niet of dat misschien net iets te ver voert. Want ze zegt wel, Rusland is verantwoordelijk voor deze oorlog. Maar ik denk wel dat ze meer nog dan mensen bijvoorbeeld in West-Europa begrip kan opbrengen voor de standpunten. En dat is natuurlijk niet iets… Er zijn ook deskundigen die zeggen van, ja, we kunnen deze oorlog wel veroordelen. Maar tegelijkertijd zou je nog steeds moeten proberen te begrijpen waarom het zo is gegaan zoals het is gegaan. En in dat rijtje schaart zij zich eigenlijk. Maar daarbij wordt ze ook niet gehoord. Ik vind zelf, als ik als kijker en luisteraar ernaar luistert, ze wordt ook wel bijvoorbeeld door journalisten in Duitsland wel enorm neergesabeld. Dus terwijl ze een rustige toon probeert te houden en dit probeert uit te leggen, wordt haar toch best wel vaak de mond gesnoerd. Dus die extreme flanken in Duitsland passen ze natuurlijk altijd op, ook in de media. Dat de extremen niet teveel aandacht krijgen. En proberen ze naar het midden te schuiven. Dus ook daarom, ze steekt wel haar ellebogen uit. Dus daar is ze al heel goed in gebleken. Want echt iedereen kent haar, of je tegen haar bent of voor haar. En dat zou er ook mee te maken hebben, dat veel mensen op haar willen stemmen.

Tim de Wit: Ik zag een peiling in Bild, de grote boulevardkrant in Duitsland, dat één op de vier Duitsers zou overwegen om op haar te stemmen. Dat is een enorm potentieel. Waar komen die kiezers vandaan? Welke partijen zullen vooral last van haar krijgen?

Ulrike Nagel: Ik vermoed vooral de AFD, omdat ze daar dus echt veel gelijkenissen mee heeft. Van terug naar de normale burger, de rijken aanpakken. En daar wat belasting vandaan halen. Daarin zit ze natuurlijk op het linkerspectrum wat meer. Maar met de immigratie, met Rusland. We zijn de kluts kwijt. De normale burger weet niet meer hoe hij zijn energierekening moet betalen. Daarin lijkt ze heel erg op het kiezerspotentieel van de AFD. De boze burger. En volgend jaar zijn er deelstaatsverkiezingen in drie Oost-Duitse deelstaten. Turingen, Zaxen en Brandenburg. En het is nu nog geen partij hè. Het is nog een beweging of een vereniging. Ze moeten er eigenlijk nog een partij van maken. Maar dat wil ze klaar hebben voor juni volgend jaar. Dan zijn er Europese verkiezingen. En vlak daarna zijn er deelstaatsverkiezingen. En de Oost-Duitsers die daar wonen, die stemmen heel erg veel op de AFD. En die zien natuurlijk wel een nieuwe kandidaat aan de horizon verschijnen. Iemand die ons kent. Iemand die uit Oost-Duitsland komt. Want van de AFD zijn het er helemaal niet veel. Die komen vooral uit West-Duitsland. Dus dat is herkenning. Wij hebben ook nog Russisch geleerd vroeger. Wij kennen de staat waar zij in is opgegroeid. De stemmers die ouder zijn dan zij. Allemaal de zestigplussers. Kan ik me goed voorstellen dat die daarnaar kijken en denken… Hey, daar is iemand anders. Iets nieuws.

Tim de Wit: Tot slot, Ulrike. Nu zijn de landelijke verkiezingen pas in 2025. Dat is natuurlijk nog even weg. Maar zoals dit nu allemaal wordt neergezet. De wind die ze nu meteen in de rug heeft. Sinds ze deze beweging heeft gelanceerd. Wat kan dit betekenen voor de Duitse politiek? In eerste instantie betekent het… dat de partij waar ze nu nog deel van uitmaakt, Die Linke, in elkaar kan storten. Of afbrokkelt.

Tim de Wit: Ook daar zullen kiezers van weg drijven.

Ulrike Nagel: Daar zijn de kiezers al behoorlijk van weggedreven. De AFD heeft al heel veel van die extreme flanken gepakt. Rechts of links maakt dus helemaal niet zo heel veel meer uit. Nu gebruiken ze het nog een beetje als een reclame. “hè hè, eindelijk zijn we van d’r af”. Sinds zij gezegd heeft dat ze weg gaat. Hebben we al 25 nieuwe leden. Maar het is nog niet bekend hoeveel er ook uittreden. Dus dat is het gevolg daarvan. En daarna moet ze natuurlijk kijken. Hoe gaat dat? Kan ze dat ook echt overeind houden? Ze heeft zelf gezegd. Ik heb eerder een vereniging opgericht. Dat ging helemaal niet goed. Dat heeft u eerder gedaan. Dat is niet gelukt. Ze heeft de organisatie daarvan onderschat. Ze wil nu toch echt haar best doen. En heeft er mensen bij gezocht die die organisatie wel degelijk kunnen dragen. En waarmee het naar een professioneler hoger niveau getild wordt. Dus als ze dat gaat halen. Dan maakt ze waarschijnlijk kans.

Tim de Wit: Sarah Wagenknecht dus. Met haar nieuwe beweging. Partij in de toekomst.