Ulrike Nagel op Radio 1: Bureau Buitenland – Ook Duitsland kampt met een lerarentekort

Overspannen docenten en uitvallende lessen: net als Nederland kampt ook Duitsland met een enorm lerarentekort, dat de komende jaren alleen maar groter dreigt te worden. Hoe heeft het zover kunnen komen, en wat is de Duitse regering van plan om de klassen weer gevuld te krijgen met nieuwe docenten? Daarover Duitslanddeskundige Ulrike Nagel en Marion Veenman, docent op een Middelbare School in het Duitse Kleve.

In dit gesprek

Journaliste Ulrike Nagel en muzieklerares Marion Veenman bespreken in “Bureau Buitenland” op NPO Radio 1 het groeiende lerarentekort in Duitsland.

Het Probleem: Een Nationaal Lerarentekort

• Omvang en Prognose [02:34]: De cijfers voor het lerarentekort variëren; van 12.000 volgens een wetenschappelijk instituut tot 40.000 volgens een lerarenverbond. De verwachting is dat dit tekort de komende 10 jaar kan oplopen tot 80.000.
• Regionale Verschillen [00:45]: Marion Veenman, die muziekles geeft in Kleef (grensgebied), merkt op dat er een groot verschil is tussen steden en regio’s. Veel leraren willen niet naar het grensgebied komen vanwege de lage salarissen en beperkte mogelijkheden. Dit leidt tot uitvallende lessen en leerlingen die van school moeten wisselen als hun vakkenpakket niet wordt aangeboden [01:34].
• Oorzaken:
  • Pensioen [03:09]: Veel leraren gaan met pensioen.
  • Toelatingseisen en Studieplekken [03:26]: Sommige deelstaten hebben een beperkt aantal studieplekken voor lerarenopleidingen en hanteren een numerus clausus (zeer hoge cijfers vereist), waardoor veel potentiële studenten niet worden toegelaten.
  • Lange Opleiding [08:02]: Het opleidingstraject is lang, met twee studievakken en een referendarisperiode, waardoor docenten later starten dan in Nederland.
  • Bureaucratie en Werkdruk [05:52]: De Duitse bureaucratie, met veel formulieren en een trage besluitvorming, demotiveert jonge docenten. Marion Veeman ervaart zelf een hoge werkdruk door veel vergaderingen en administratieve taken, wat vooral belastend is voor jonge ouders [10:31]. De hiërarchie op scholen, vooral in grotere steden zoals Berlijn, en extra administratieve/bestuurlijke taken dragen hieraan bij.

Mogelijke Oplossingen en Uitdagingen

• Zij-instromers en Ambtenarenstatus [04:07]: Duitsland zet, net als Nederland, in op zij-instromers. In Berlijn, waar docenten lange tijd geen ambtenarenstatus hadden, is 23% van de nieuwe docenten zij-instromer. De ambtenarenstatus, met een goed pensioen en goede voorzieningen, is een belangrijke aantrekkelijke factor voor docenten in Duitsland.
• Nationale Strategie vs. Deelstaatbeleid [08:17]: De federale regering in Berlijn wil het beroep aantrekkelijker maken door onder andere het aantal studievakken te verminderen van twee naar één en internationale diploma’s makkelijker te erkennen. Echter, elke deelstaat bepaalt zijn eigen onderwijsbeleid, wat landelijke hervormingen bemoeilijkt [08:47].
  • Regionale Incentives [09:15]: Sommige deelstaten, zoals Beieren en Noordrijn-Westfalen, bieden financiële prikkels (bv. €300 bonus of verhuiskostenvergoeding) om leraren naar het platteland te lokken.
  • Samenwerking [08:17]: Meer samenwerking tussen deelstaten en het verminderen van voltijd naar deeltijd om de werkdruk te verlagen worden ook overwogen.
• Crisis in het Onderwijs [07:04]: De Duitse minister van Onderwijs Bettina Stark-Watzinger spreekt van een “crisis in het onderwijs” en dringt aan op snelle actie.

De oplossing voor het lerarentekort in Duitsland is complex en vereist aanpassingen op zowel landelijk als deelstaatniveau, om het beroep aantrekkelijker te maken en de bureaucratische drempels te verlagen.

Links: Youtube: ↗ / Video