2025 is niet alleen een verkiezingsjaar voor Duitsland, maar markeert ook het 80-jarig jubileum van het einde van de Tweede Wereldoorlog, een beladen onderwerp. Hoe gaat Duitsland deze gebeurtenis herdenken?
In de studio is Hanco Jurgens van het Duitsland Instituut, en aan de lijn hebben we journalist Ulrike Nagel, die opgroeide in Oost-Duitsland en onlangs een podcast hierover heeft uitgebracht: Over de Muur.
In dit gesprek
Journaliste Ulrike Nagel en Hanko Jürgens van het Duitsland Instituut bespreken in het programma “Met het oog op morgen” hoe Duitsland omgaat met de herdenking van 80 jaar einde Tweede Wereldoorlog in 2025.
- Herdenkingsactiviteiten [00:35]: Hanko Jürgens merkt op dat er minder herdenkingsactiviteiten zijn dan verwacht, maar dat 8 mei, de dag van de onvoorwaardelijke overgave, centraal staat. In de DDR werd dit als bevrijdingsdag gevierd, maar in de Bondsrepubliek was er altijd discussie over of het een dag van nederlaag of overwinning op het nationaalsocialisme was.
- Oost-Duitse Narratief [01:42]: Ulrike Nagel, opgegroeid in Oost-Duitsland, legt uit dat het narratief daar heel anders was. De Sovjet-Unie werd als bevrijder gezien en de andere geallieerden speelden geen rol. Het fascisme werd voorgesteld als de vijand van het communisme, waardoor 8 mei als een overwinning werd gevierd. Na de val van de Muur kwam Nagel in aanraking met het West-Duitse narratief, waarin de Weimarrepubliek en alle geallieerden meer aandacht kregen.
- Schuldbesef en de Revival van Debatten [03:00]: Het schuldbesef in Duitsland is nog steeds groot. Opvallend is dat de Tweede Wereldoorlog de laatste jaren juist een “Revival” van debatten kent, gedragen door een nieuwe generatie. Dit heeft te maken met de positie van Duitsland in de wereld, de oorlog in Oekraïne en Rusland, en de complexe relatie met Israël [03:34].
- AfD en het Schuldcomplex [04:28]: De AfD (Alternative für Deutschland) staat kritisch tegenover het Duitse “schuldcomplex” en heeft uitspraken gedaan die de gruweldaden van het nationaalsocialisme bagatelliseren, zoals Gauland die het nationaalsocialisme een “vogelpoepje” noemde op de lange Duitse geschiedenis [04:44], en Höcke die een “180 graden keerwende” eiste in de herinneringscultuur, met kritiek op het Holocaustmonument [04:59].
- Oost-Duitse Verhouding tot Rusland en Gemiste Kansen [05:34]: Nagel benadrukt dat Oost-Duitsers een andere verhouding hebben tot Rusland, deels omdat hun families vluchtten voor de Russen na de oorlog, terwijl het officiële narratief hen als vrienden presenteerde. Nagel vindt het jammer dat de gematigde partijen de wens van Duitsers om trots te zijn op hun land en hun gesneuvelde familieleden te herdenken, hebben laten liggen. Dit gat wordt nu opgevuld door de extremistische partijen [07:02].
- Slachtofferschap en Verwerking [08:51]: Jürgens wijst op de 6 miljoen vermoorde Joden als het centrale probleem in het West-Duitse herdenkingscultuur. In Oost-Duitsland heerste meer het gevoel van slachtofferschap door de dictatuur, bombardementen en krijgsgevangenschap, met minder aandacht voor de Holocaust. Nagel merkt op dat Oost-Duitsers een deel van die geschiedenis missen en dat er nog veel onverwerkte elementen zijn, zoals haar eigen late besef van D-Day [10:51].
- Onvoltooide Eenheid [24:15]: Nagel concludeert dat Duitsland officieel verenigd is, maar dat de verschillen tussen Oost en West duidelijker dan ooit worden, mede door de onverwerkte geschiedenis en de frustraties die leiden tot extremere stemgedrag in het oosten.
Links: NPO Radio 1 ↗ / Youtube ↗ / Video
Het Oog brengt aan het eind van de dag een overzicht van het nieuws, de ochtendkranten en journalistieke interviews met mensen in en achter het nieuws, omlijst door mooie muziek. Elke dag van de week heeft zijn eigen presentator. De ijzersterke formule en de persoonlijkheid en kwaliteit van de presentatoren zorgen ervoor dat het programma al sinds 1976 een uniek radioprogramma is dat zeer goed beluisterd en hoog gewaardeerd wordt.
