Na de val van de Berlijnse muur, moest de Ostmark worden omgewisseld voor West-Duitse Marken. De bankkluizen zaten daardoor opeens vol met waardeloos geworden geld. Het geld werd gedumpt in een oude mijn. Jaren later blijkt er geld gestolen te zijn. De film Zwei zu eins is gebaseerd op dit waargebeurde verhaal. Duitslandkenner Ulrike Nagel, zelf opgegroeid achter de Muur, legt uit in De Nieuws BV hoe dit zit en waarom je waardeloos geld toch zou willen stelen.
Samenvatting
Inleiding tot de film ‘Zwei zu Eins’ [00:00] Morgen draait de film ‘Zwei zu Eins’ in de bioscoop. De film speelt zich af in 1990, vlak na de val van de Berlijnse Muur. Met het verdwijnen van de Duitse Democratische Republiek (DDR) moest de Ostmark worden omgewisseld voor West-Duitse Marken [00:07]. Miljarden waardeloze bankbiljetten bleven over in de bankkluizen. De film vertelt het verhaal van een vriendengroep die besluit dat geld te stelen [00:13].
Gesprek met Ulrike Nagel, Duitsland-kenner [00:49] Ulrike Nagel, die zelf opgroeide achter de Berlijnse Muur, bespreekt het waargebeurde verhaal achter de film en waarom iemand waardeloos geld zou stelen [00:50]. Ze vertelt dat de jaren ’90 een chaotische tijd waren [01:02]. Als 11-jarige in 1990 merkte ze niet veel van de chaos, maar was ze vooral bezig met boeken en producten in de supermarkt [01:15]. Er kwamen veel nieuwe boeken beschikbaar, waaronder Amerikaanse, Engelse en West-Duitse boeken [01:31]. Nagel’s moeder beschreef de twee jaar na de val van de Muur als “totale chaos”, waarin men moest uitzoeken hoe men van het communisme/socialisme naar een totaal ander systeem overging [02:00].
Introductie van de D-Mark en de ‘Kommt die D-Mark, bleiben wir hier’-spreuk [02:31] In juli 1990 werd de D-Mark ingevoerd in Oost-Duitsland [02:31]. De mensen wilden graag het West-Duitse geld. Er was een spreuk: “Kommt die D-Mark, bleiben wir hier, kommt sie nicht, gehen wir zu Ihr” [02:46], wat betekent “Komt de Mark onze kant op, dan blijven we hier, maar als hij niet komt, dan gaan we weg.” Dit gebeurde ook veel na 1989; veel Oost-Duitsers vertrokken naar het Westen [02:56]. Het Westen had hierdoor problemen met overvolle noodopvangplekken [03:07]. Daarom wilde men ervoor zorgen dat Oost-Duitsers in hun eigen land bleven en hun eigen betaalmiddel behielden, hoewel ze graag het West-Duitse geld wilden [03:25].
De monetaire unie en de Ostmark [03:34] De overgang van de Ostmark naar de D-Mark werd snel besloten [03:34]. In maart dat jaar waren er al verkiezingen, en alles ging veel sneller dan verwacht, mede door de druk van het volk [03:39]. Veel Oost-Duitsers stemden op de CDU van Helmuth Kohl, die de landen zo snel mogelijk wilde herenigen [03:55]. Zo werd ook de monetaire unie snel ingevoerd [04:12].
Het “waardeloze” geld en de roof [04:15] De bankkluizen lagen vol met miljarden waardeloze Ostmark-biljetten [04:15]. Men overwoog het geld zelfs te begraven [04:22]. De munten konden nog een jaar langer gebruikt worden, en het geld had voor veel mensen een ideële waarde [04:32]. De Staatsbank had echter geen plek voor de nieuwe D-Mark, dus het oude geld moest weg [05:01]. Na enkele veilingen werd 300 ton aan geld ondergebracht in een oude, stilgelegde mijn bij Hübbarstadt, die tijdens de Tweede Wereldoorlog door concentratiekampgevangenen was gebouwd [05:13]. Men dacht dat het geld daar veilig zou zijn en zou wegrotten, omdat het 60 meter diep lag en alleen luchtschachten had [05:54].
Het verhaal in de film en de werkelijkheid [06:03] De film toont een groep vrienden die in juli 1990 de luchtschachten ingaan om het geld te stelen, op het moment dat het nog omgeruild kon worden voor D-Mark [06:03]. In werkelijkheid werd er inderdaad ingebroken in de mijn, maar pas 10 jaar later, toen het geld niet meer gewisseld kon worden [06:37]. De film is “absurdistisch” en volgens Nagel “niet mega goed” [06:48]. Het is lastig te begrijpen voor Nederlanders, omdat er veel context ontbreekt [06:56]. De dieven verkopen gestolen goederen aan anderen voor D-Mark, omdat West-Duitse vertegenwoordigers in die tijd langs de deuren kwamen om stofzuigers en magnetrons te verkopen, die Oost-Duitsers graag wilden hebben [07:17].
De idealistische dieven [08:26] In de film zien de dieven zichzelf niet als criminelen, maar willen ze gerechtigheid [08:26]. Ze redeneren dat het geld van de staat was, en in de DDR was alles wat van de staat was “volkseigen” [08:34]. Dus als de Staatsbank en het geld van het volk zijn, dan is het geld in principe ook van hen [08:53]. Ze mobiliseren de hele flat waar ze wonen om mee te doen [09:02]. Dit idealistische, Oost-Duitse gedachtegoed strookt volgens Nagel niet helemaal met de werkelijkheid [09:08]. Oost-Duitsers waren volgens haar wel enorm eerlijke mensen, naïef en makkelijk te bedriegen, omdat ze de markteconomie niet kenden [09:16]. Ze hadden levenswijsheid opgedaan in een ander systeem, met een planeconomie en zonder winstoogmerk [09:30]. Daarom besluiten ze alles wat ze doen met zijn allen te delen, en willen ze een plaatselijk bedrijf overkopen dat anders dreigt te verdwijnen – een soort socialisme binnen het kapitalisme [09:44].
Achtergrond
Storyline
In de zomer van 1990, wanneer Oost-Duitse burgers slechts zes dagen krijgen om hun Ostmarken om te wisselen voor West-Duitse marken, besluiten jeugdvrienden en geliefden Maren, Robert en Volker een fortuin aan bijna waardeloos geld te stelen uit een ondergrondse bunker. Samen met familie, vrienden en buren bedenken ze een creatief plan om het geld zo snel mogelijk om te zetten in waardevolle spullen en zo de kapitalisten te slim af te zijn.
Regisseur Natja Brunckhorst brengt met Zwei zu eins een luchtige DDR-komedie gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Met een Duitse sterrencast waaronder Sandra Hüller (Anatomy of a Fall), Max Riemelt (Sense8) en Ronald Zehrfeld (Phoenix) is het een verhaal over liefde en loyaliteit, over geld en gerechtigheid. De film toont een nostalgisch verlangen naar de oude DDR, vermengd met de vrolijk gestoorde chaos van een wereld in overgang.
Geld uit een bunker
De nieuwe film Zwei zu eins is een romantische komedie die zich afspeelt tegen de achtergrond van een bizarre, maar waargebeurde geschiedenis. In 1990, na de val van de Berlijnse Muur, zat de Oost-Duitse regering met een probleem: wat moest er gebeuren met al dat oude papiergeld, dat in één klap waardeloos was geworden? Verbranden was te duur, versnipperen te tijdrovend. Dus besloot men de biljetten simpelweg op te slaan – diep onder de grond, in een verlaten fabriek in Halberstadt, in de hoop dat ze vanzelf zouden vergaan.
Maar dat liep anders. In de jaren daarna dook er opvallend veel Oost-Duits geld op in de omgeving – inclusief biljetten van 200 en 500 mark, die officieel nooit in omloop waren gebracht. Toen men tien jaar later de opslagplaats inspecteerde, bleek de toegang opengebroken. En van verrotting? Geen spoor.
Regisseur en scenarist Natja Brunckhorst neemt deze mysterieuze geschiedenis als vertrekpunt en fantaseert er vrolijk op los. In Zwei zu eins volgen we drie jeugdvrienden uit Halberstadt, die zich stierlijk vervelen en besluiten te onderzoeken wat er schuilgaat achter de geheime transporten naar de oude fabriek. Wat ze ontdekken: een verborgen schat aan geld – en een kans om hun saaie leven om te gooien. Wat volgt is een lichtvoetige zwendel waarbij de hele buurt wordt ingeschakeld, met slimme trucs en mazen in de wet.
Links: NPO Radio 1 / Video / Youtube
De Nieuws BV is een nieuwsprogramma van BNNVARA, dat wordt uitgezonden op NPO Radio 1 op werkdagen van 12 tot 2 uur ‘s middags.
Voor je dagelijkse dosis nieuws, achtergronden en vertier bij BNNVARA. Niet te missen, vanaf 12:00 uur, elke maandag tot en met donderdag met Natasja Gibbs en op de vrijdag staat Stephan Komduur aan het roer.
