Expositie laat zien hoe het leven met de Berlijnse muur was

30 jaar geleden viel in Berlijn de Muur, waarmee ook het einde van de DDR werd ingeluid. Daar staan ze in Duitsland dit jaar op verschillende manieren bij stil. Eén expositie gaat over de vraag: hoe was eigenlijk het dagelijks leven in die socialistische dictatuur? Conclusie: het was niet alleen maar ellende.

Samenvatting van het gesprek

Het transcript betreft een radiobijdrage van correspondente Judith van de Hulsbeek ter ere van de 30e verjaardag van de Val van de Muur en het einde van de DDR. De bijdrage richt zich op het dagelijks leven in de socialistische dictatuur, dat volgens een expositie in Berlijn “niet alleen maar ellende” was.

Van de Hulsbeek bezoekt de tentoonstelling met twee Berlijnse “ossies” (Oost-Duitsers): Ulrike Nagel en haar moeder Susanne Nagel.

Het Leven in Oost-Berlijn

• Wonen en Werk: Susanne en Ulrike woonden in de nieuwbouwwijk Ahrensfelde, een typische plattenbouw (flats van betonnen elementen). Susanne werkte vlak bij de Brandenburger Tor en keek uit op een grenspost.
• De Muur: De Muur was voor Susanne constant aanwezig en een feit van haar hele leven, maar niet iets waar ze dagelijks bij stilstond. Ze vonden het niet goed, maar kwamen niet in actie omdat ze geen “politieke mens” was en de onderdrukking en het verzet zich meer in het ondergrond afspeelde.
• Jeugd: Ulrike, die vloeiend Nederlands spreekt, was tien toen de Muur viel. Ze herinnert zich een veilige jeugd waarin ze met vrienden door de stad zwierf, vaak met de tram (strasenbaan). Omdat iedereen werkte, waren de ouders er weinig, waardoor de kinderen veel vrijheid hadden.

Herkenning en Nostalgie

• Expositie: De tentoonstelling is een feest der herkenning, met beelden van auto’s als de Wartburg, Lada, en Trabant, en typische Oost-Duitse voorwerpen.
• Propaganda: Ze zien beelden van een journaaluitzending uit de late jaren ’80 over de parade op de Internationale Dag van de Arbeid (1 mei) op de Karl Marx-allee. Ulrike herinnert zich dat ze het “geweldig” vond en een “streber” was die uitstekende cijfers kreeg op school voor “goed socialistisch leren” (voorbeeldig socialistisch burger).
• Tussen de regels: Susanne merkt op dat de media vol stond met “loos gebabbel” en je altijd “tussen de regels door” moest lezen om te weten wat er echt aan de hand was.
• Vrolijkheid: Ondanks alles was er volgens Susanne ook veel vrolijkheid en plezier. Ze stelt dat 80% van de DDR-bevolking net zo vrolijk was als de mensen in het Westen.

De Gevolgen van de Hereniging

• Overname: Susanne vindt het jammer dat na de val van de Muur alles wat met de DDR te maken had moest verdwijnen. Ze wilden het “Westgeld” (de financiële mogelijkheden), maar moesten meteen alles overnemen.
• Frustratie: Mensen die trots waren dat ze het land draaiende hielden, werden van de ene op de andere dag werkloos en aan hun lot overgelaten. Susanne concludeert dat het geen wonder is dat veel Oost-Duitsers boos en gefrustreerd zijn (wat ze kortstondig linkt aan het “rechts kiezen”).

Achtergrond

De bezochte expositie is: Sonderausstellung: Ost-Berlin. Die halbe Hauptstadt.
Datum: Mai 2019 – 10. November 2019
Locatie: Ephraim-Palais, Berlin

Oost-Berlijn had vele gezichten: de metropool was het machtscentrum van de SED en het uithangbord van de DDR. Tegelijkertijd bood het ruimte voor verschillende levensstijlen en een diverse cultuur. Hoe hebben deze tegenstellingen het dagelijks leven van de mensen beïnvloed en welke ervaringen waren daarmee verbonden?

De tentoonstelling in het Ephraim-Palais museum neemt u mee op een ontdekkingsreis van het einde van de jaren zestig tot de hereniging in 1990. Fascinerende originele objecten, fotografische getuigenissen en film- en geluidsdocumenten tonen het stedelijke leven, van stedenbouw en wonen tot werk en vrije tijd, mode en consumptie. Zo komt een verdwenen stad weer tot leven, waarvan de sporen nog steeds in het huidige Berlijn te vinden zijn. Bovendien kunnen geïnteresseerden uit Oost en West onder het motto “Mein Ost-Berlin” (Mijn Oost-Berlijn) hun objecten in de tentoonstelling presenteren en hun ervaringen met de stad beschrijven. Berlijnse studenten en schoolklassen begeleiden de historische stadsverkenning met eigen projecten.

Een gevarieerd programma met rondleidingen, lezingen, workshops, een filmreeks, discussies en een grote revue begeleidt de tentoonstelling. En dat is nog lang niet alles: samen met de Berlijnse districtsmusea wordt Oost-Berlijn de stad in gedragen.

Links: NPO Radio 1 ↗