Ulrike Nagel op Radio 1: Bureau Buitenland – Duitse gemeenten willen meer hulp bij opvang vluchtelingen

[Sophie Derkzen]
Eén miljoen Oekraïnse vluchtelingen vonden sinds de oorlog hun toevlucht in Duitsland. Maar ook uit Afghanistan, Syrië en Irak kwamen mensen. En nu laait in Duitsland het migratiedebat weer op. Onlangs riep een groep politici van, opmerkelijk, de groenen, op tot verandering van het mislukte beleid. Duitse gemeenten ondersteunen de oproep. En ook de minister-president van Noord-Rijnwest-Falen was dit weekend heel kritisch over het migratiebeleid van de regering in Berlijn.
Ja, Duitsland-kenner Ulrike Nagel.

[Sophie Derkzen]
Mag allebei, welkom. We horen hier Hendrik Wüst, premier, minister-president van Noord-Rijnwest-Falen. De deelstaat van het CDU Hier zeggen dat hij op zijn minst een verdubbeling wil van het geldbedrag dat de bondsregering in 2016 aan zijn deelstaat heeft gegeven. Het jaar na Merkels “wir schaffen das” Waarom heeft NRW zoveel meer mensen opgevangen? En waar komen die vandaan?

[Ulrike Nagel]
Nou ja, iedereen heeft meer mensen opgevangen, want er zijn gewoon meer mensen gekomen. In 2016 waren het er meer dan 700.000 in een jaar. Vorig jaar waren het 250.000 asielzoekers, maar daarbovenop dus iets meer dan een miljoen Oekraïners. Dus opgeteld zijn dat er veel meer. En in 2016, dat is natuurlijk dat jaar na 2015, toen er een hele grote vluchtelingenstroom die kant op ging, heeft de bondsregering, dus de landelijke overheid, veertig procent van de kosten mee betaald aan de verschillende bondslanden.

[Sophie Derkzen]
De deelstaten.

[Ulrike Nagel]
Aan de deelstaten, ja. En nu is dat maar twintig procent. Dus hij zegt, we kunnen het eigenlijk alleen maar bolwerken als dat geldbedrag verdubbelt.

Het is makkelijker te begrijpen met een voorbeeld, want de overheid heeft vorig jaar 3,5 miljard euro beschikbaar gesteld. Dat klinkt voor Nederlandse begrippen ontzettend veel. Hoe het verhoudingsgewijs zit, weet je dan pas als je inderdaad verdiept in de deelstaten.

En alleen NRW heeft vorig jaar 3 miljard euro nodig gehad voor de vluchtelingen. Dat betekent dat één bondsland, één deelstaat met het geld voor het hele land toe zou kunnen. En hij wil gewoon veel meer.

En met hem veel meer bondslanden en deelstaten.

[Sophie Derkzen]
Ja, nou zei deze minister-president van Noord-Rijn-Westfalen wist ook dat er in november nog goed overleg was met de landelijke overheid. Waarom luide hij en andere politici nu dan toch de noodklok? Wat gaat er mis tussen de lokale en de landelijke overheid als het dus gaat om het opvangen van migranten?

[Ulrike Nagel]
Ik denk dat het het deelste mee te maken heeft dat het niet vaak via de media meteen bekend wordt welke discussies er spelen. Dus nu is er onlangs een top geweest. Maar een top klinkt dan als een dagenlang beraad.

Maar het ging om vier uur waarin de deelstaten inderdaad met de landelijke overheid samen aan tafel hebben gezeten. Maar eigenlijk was dat heel erg kort. En die aantallen zijn ook wel snel meer geworden.

Ook sinds het najaar? Sinds het najaar, ook nu met de aardbeving verwachten ze vanuit Syrië en Turkije ook nog wel wat meer mensen die richting Duitsland gaan. Er wonen ontzettend veel Turken in Duitsland.

Dus ze verwachten dat daar ook nog een golf op gang komt. En vorig jaar dus 250.000. Ze verwachten nu wel 300.000 tot 400.000 dit jaar. En nu zeggen veel veel deelstaten we hebben alles de hele tijd geprobeerd, maar we hebben toch nu echt wel een bedden tekort.

En het verschilt ook. Niet alle deelstaten zeggen hetzelfde. In het oosten zeggen ze we hebben nog wel de helft van de capaciteit over.

In Beieren zeggen ze hier zit het vol. Dus ze moeten heel erg zelf dat gaan oplossen. En ze zijn ook een beetje klaar met dat alleen maar zelf oplossen.

Want al die verschillende bestuurslagen die werken heel slecht samen. Eigenlijk vangen de deelstaten heel veel alleen op. En nu gaan ze dus wel aan de overheid vragen van jongens, maar we hebben toch wel even hulp nodig.

En dat doen ze gewoon niet zo snel.

[Sophie Derkzen]
Want even voor de helderheid, daar is natuurlijk een federale staat. De deelstaten hebben heel veel macht, maar die zijn dus ook verantwoordelijk voor het opvangen van migranten. Financieel komt er dus geld ook van de landelijke overheid.

Wat is het dat er volgens de lokale politici, zoals deze meneer Wüst, moet gebeuren nu?

[Ulrike Nagel]
Meer geld willen ze. Meer geld is niet de enige oplossing. Het gaat ook om het meekijken met oplossingen.

Doordat bijvoorbeeld er veel meer Oekraïners zijn gekomen die natuurlijk een hele andere status hebben, dat is in Nederland ook zo, maar in Duitsland hebben ze nog eens een keer een andere status. Die draaien best wel mee met de normale maatschappij, zeg maar. Die mogen gebruikmaken van kinderopvang, van de kinderbijslag die je krijgt.

Daardoor wordt de kinderopvang drukker. Daardoor wordt het bij de taallessen drukker. Dus er zijn te weinig docenten.

Er is te weinig personeel bij de kinderopvang. Omdat die drukker al is, vergelijkbaar met Nederland, komt dat er nog eens bij. De verwachtingen van meer asielzoekers, omdat er ook andere rampen in de wereld nog steeds niet over zijn en maar doorgaan, en oorlogsgebieden, maakt dat ze toch alert zijn.

En ook omdat er wel wat protesten her en der komen en wat verzet tegen vluchtelingen, dat willen ze voor zijn.

[Sophie Derkzen]
Ja, want daar gaat het met name ook die groep van politici van de Groene om, begreep ik. Die zijn dus ook heel kritisch over het migratiebeleid. Die zeggen ook, pas nou op, als je niet gauw met een beter beleid komt, verlies je draagvlak. Waarom spreken zij zich juist nu uit?

[Ulrike Nagel]
Dat is trouwens een vrij kleine groep binnen de Groenen. Het gaat om burgemeester Boris Palma van Tübingen. Die springt wel vaker, zeg maar, uit de lijnen van de Groenen.

[Sophie Derkzen]
Het zijn vijftig groene politici die dit ondertekenen, begrijp ik.

[Ulrike Nagel]
Vijftig is niet heel veel binnen Duitsland en de GroenLinkse Partij. Maar ik denk wel dat ze een stemming te pakken hebben. Dat ze zeggen, als het er te veel wordt, dan wordt het een onordning.

Het moet wel een ordening zijn. Niemand in Duitsland wil een onordening. Ze zeggen, als het er te veel wordt, dat gaat ten koste van bijvoorbeeld de professionele asielzoekers die hoog opgeleid zijn, die meteen eigenlijk door kunnen stromen met een taalkursus naar hoge opgeleide banen, want die heeft Duitsland ontzettend hard nodig.

En zij zeggen dan bijvoorbeeld, als het een chaos wordt, en die chaos willen ze dus voor zijn, dan gaat dat ten koste van die mensen. En dan gaat de integratie langzamer. Dan zien we eigenlijk door het bos de bomen niet meer.

Wat is het andersom, maar we begrijpen je. Dan wordt het gewoon inderdaad chaos en dat moeten ze zien te voorkomen. En het verzet in de bevolking groeit, daar zijn ze ook wel bang voor.

[Sophie Derkzen]
Nou, daar wilde ik naar vragen, want zien we nou tekenen in de Duitse samenleving dat het draagvlak voor migranten afneemt? Ik lees over protesten, wat stel ik me daarbij voor?

[Ulrike Nagel]
Ja, aan de ene kant wordt het geïnstrumentaliseerd door de linkse en rechtse partijen, helemaal aan de linkerkant de linker en helemaal aan de rechterkant de achterkant. Dat onderwerp wordt heel vaak aangegrepen om het naar voren te schuiven van zie je wel, het gaat niet goed. Dat zijn ook omdat de andere partijen in het midden heel erg gematigd zijn over dit onderwerp.

Niemand wil olie op het vuur gooien, daar zijn ze in Duitsland altijd heel voorzichtig mee. Met Ausländer raus, en het heeft ook een verleden natuurlijk van asielzoekerscentra die in de fik zijn gestoken in de jaren negentig. Niemand wil dat soort taferelen hebben en daarom zijn Duitsers altijd heel voorzichtig om dat soort dingen in de media te roepen.

De partijen die wat meer aan de extreme kanten zitten, die zijn minder voorzichtig. Die benoemen dat. En dat is natuurlijk weer olie op het vuur van rechtsextremistische of linksextremistische groeperingen.

Die hebben helaas dan weer in het oosten van Duitsland wat meer aanhangers. Dus bijvoorbeeld de protesten waren er nu vorige week in Mecklenburg-Vorpommern, dat is helemaal in het noorden van Duitsland. Ik ben daar geboren, helaas, ik ben altijd een beetje jammer als ik dat lees.

Maar er waren dan heel veel verzettes tegen de bouw van wat containerwoningen voor driehonderd mensen bijvoorbeeld, terwijl ze daar wel de ruimte hebben.

[Sophie Derkzen]
Maar goed, nu wordt dus openlijk de noodklok geluid door een aantal politici, lokale politici, richting de landelijke regering in Berlijn. Is die nou genegen hen tegemoet te komen? Komt zoiets over de brug, de kanselier?

[Ulrike Nagel]
Het zijn niet alleen een aantal politici, het zijn natuurlijk ook die deelstaten die zich de president van de landkrijzen, dat is dan weer een tussenlaag, dat zijn niet de minste, die heeft echt gezegd ik had toch op zijn minste bondskanselier hier aan tafel verwacht en het was alleen de minister van Binnenlandse Zaken. En die zei we zijn hier gewoon niet akkoord mee. We willen meer dan dit.

Er moet gewoon veel meer gebeuren. Maar zijn er tekenen dat hij bereid is hen tegemoet te komen? Op zijn schuld, dat is een werkwoord geworden in Duitsland, van Scholten, is hij heel terughoudend.

Daaraan lijkt hij altijd een beetje op Merkel. Hij zegt we laten jullie niet in de steek. Maar begin april wil hij verder praten over de bedragen en hoeveel geld hij daar daadwerkelijk voor overheeft.

Maar begin april vinden de meesten nu gewoon te laat. Zeggen ze ja, dat is tot tot de paas, zolang willen we niet wachten. We willen eigenlijk veel sneller een plan van aanpak.

[Sophie Derkzen]
En dus roepen ze hem tot de orde. Maar het is even afwachten hoe snel een reactie komt, stel ik me voor. Hartelijk dank, correspondent Ulrike Nagel.